Een Kleine Tegenvaller
Jazzmuzikant Ornette Coleman leed totaal niet aan grootheidswanen, hoor. Hij gaf zijn albums alleen maar titels mee als The Shape of Jazz to Come, Something Else!!!! en dit Change of the Century. Ok, toegegeven, het was wel terecht dat hij zo vol van zijn eigen muziek was. Hij wordt toch wel gezien als de grondlegger van free jazz (het subgenre is ook vernoemd naar een ander Coleman-album, dat voor later op de bespreeklijst staat). In free jazz wordt afgeweken van lekker in het oor liggende composities en worden veel jazz-conventies overboord gegooid. Klassieke tempo’s, structuren en harmonieën zijn niet meer en de weg wordt vrij gemaakt voor een meer avontuurlijke soort jazz die bij vlagen (of constant) atonaal is en dissonant klinkt.
Change of the Century bestaat uit zeven composities die allemaal van Coleman zelf zijn. We horen Coleman op altsaxofoon, Don Cherry op pocket trompet, Charlie Haden op bas en Billy Higgins op drums. Het werd opgenomen begin oktober in 1959 en kwam uit bij Atlantic Records. Sommige nummers zou je kunnen kwalificeren als free jazz, maar er zijn ook composities bij die ik eerder zou scharen onder de hard bop.
Te netjes
Nu vind ik The Shape of Jazz to Come uit 1959 echt een meesterwerk dat me meteen al tijdens de eerste luisterbeurt bij de lurven greep. Het is dan ook wel erg moeilijk om die ervaring te evenaren of zelfs te overtreffen. Dat lukt dit album ook niet. Ik vind de meeste composities wat te netjes en niet avontuurlijk genoeg klinken. Ik dwaal regelmatig af met mijn gedachten, hoor niet de urgentie die ik op de voorganger wel constant hoorde. Er zijn weinig stukken op dit album die echt de volle aandacht opeisen.
Maar toch zijn er wel enkele nummers waar ik van onder de indruk ben. Op ‘Free’ hoor ik bijvoorbeeld wel zo’n schurende compositie die de luisteraar uitdaagt om te begrijpen wat die nou eigenlijk hoort. Ook het titelnummer is toch wel redelijk verrukkelijk en doet je in bewondering afvragen hoe Coleman al die noten uit zijn saxofoon perst. En toch, maar dat komt misschien ook omdat dit album sowieso een wat minder fijne flow heeft dan dat andere album, ook deze nummers missen net de energie die ik wel tot in het merg van mijn botten voel op The Shape of Jazz to Come.
Glimp
We krijgen af en toe een glimp van waar Coleman toe in staat is, maar ik moet toch wel toegeven dat dit een kleine tegenvaller is na de voorganger, die ik de afgelopen week ook weer erg vaak heb geluisterd en die nog net zo messcherp klinkt als jaren geleden. Change of the Century is een prima album, maar klinkt gewoon niet zo vrij, spannend en enerverend als dat ene meesterwerk.
Begrijp me niet verkeerd, ik vind dit niet per se een minder album omdat het me niet ingewikkeld genoeg is. Zo’n snob ben ik nog net niet. Het is vooral dat Coleman niet in staat is om zijn ideeën en zijn energie in voldoende mate op mij over te brengen. Free jazz, hard bop, modal jazz, etc, je kunt het allemaal enorm voelen, maar dit album voel ik toch ietsje minder dan andere en Colemans spel voel ik hier minder dan dat van sommige tijdgenoten. Een fijn album om te ontdekken en te vergelijken met zijn andere werk, maar niet eentje waar ik nog erg vaak naar zal teruggrijpen.
