Meeslepende Ervaring
Ik heb het schrijven van dit stuk heel lang uitgesteld, simpelweg omdat ik maar niet kon kiezen welk album van Bathory ik in de schijnwerpers zou moeten zetten. De Zweedse eenmansformatie, gerund door Quorthon, heeft een hele rits aan steengoede albums gemaakt, waarvan er een paar tot de buitencategorie behoren.
Achteraf werd Bathory gecategoriseerd als onderdeel van de eerste golf black metal en bleek zeer invloedrijk voor de tweede golf, maar hij stond ook aan de wieg van de viking-metal. Welnu, ik heb gekozen voor Under the Sign of the Black Mark, omdat deze hele metalen reis werd ingegeven door de behoefte om meer black metal te leren kennen, maar ach, ik ben de beroerdste niet en zal zeker ook het ongelooflijk episch klinkende begin van de viking-metal bespreken (en al die andere albums die de moeite waard zijn).
Atmosferisch
Goed, een eenmansformatie dus, hoewel Quorthon wel met sessiemuzikanten werkte om de door hem geschreven composities in te spelen. Het Black Metal boek noemt het feit dat Quorthon alleen opereerde, en dat met zoveel verve deed, een katalysator voor heel veel andere eenlingen om een eigen project te beginnen, iets wat je buiten black metal eigenlijk amper ziet.
Maar Bathory wordt in het boek vooral geprezen omdat hij atmosferische elementen toevoegde aan de snelle, duivelse metal zoals we die bijvoorbeeld ook bij Venom hoorde en dat hij in die combinatie van snoeiharde composities en ongemakkelijke, langzame synths en soundscapes een concept neerlegde dat gretig verder werd uitgewerkt door bands uit de tweede golf. Ook werd door Bathory duidelijk dat niets mooi hoeft te zijn, niets tot in de puntjes geproduceerd hoeft te zijn, als het maar ontiegelijk hard is!
Nieuw niveau
Quorthon had een duidelijk idee van hoe zijn muziek zou moeten klinken, hoe hij een nog extremer geluid dan tot dan toe gehoord was kon bewerkstelligen. Hij had een combinatie van Black Sabbath, Motörhead en hardcore punkband GBH voor ogen. Teneergeslagenheid, snelheid en razernij in één om het kwaadaardige naar een nieuw niveau te tillen.
Het eerste, gelijknamige album van Bathory uit 1984 is nog bijna een kopie van het beste van Venom, maar naar eigen zeggen leerde hij de muziek van Venom pas kennen nadat hij zijn debuut had uitgebracht. Toch zijn de overeenkomsten verbazingwekkend. Zo klinkt het allebei venijnig snel, hebben ze met ‘Sacrifice’ en ‘Raise the Dead’ overeenkomstige songtitels en hebben ze allebei een nummer dat over levend begraven zijn gaat.
Intenser
Op het tweede album The Return of the Darkness and Evil (1985) horen we al een geluid dat meer eigen is. Het verschrikkelijk onheilspellende openingsnummer dat direct de toon zet voor de rest van het album, Quorthon die hier regelmatig klinkt alsof-ie compleet bezeten is (‘Born for Burning’!, misschien ook wel mijn favoriete Bathory nummer), de dynamiek tussen het snelle ragwerk en de slomere passages die het geheel alleen maar intenser maken, op dit album hoor ik voor het eerst alle ingrediënten waarmee hij uiteindelijk naam en faam zou maken.
Die ingrediënten zou hij nog meer verfijnen op Under the Sign of the Black Mark (1987). We horen een synthesizer, redelijk uniek voor de black metal van dat moment en de aandacht gaat op dit album nog veel meer uit naar het creëren van een algehele kwaadaardige sfeer. De satanische teksten, de vocalen, wederom die muzikale dynamiek, de hoes, alles draagt bij aan een geheel dat gitzwart is. Door middel van herhaling en een zekere monotonie – iets dat ook van grote invloed zou blijken – wordt de kilte alleen nog maar sterker uitgedrukt.
Benauwende sfeer
Gek genoeg komen al mijn favoriete Bathory nummers van andere albums dan Under the Sign of the Black Mark, maar deze werkt als geheel wel het allerbeste voor mij. Ik zal niet zeggen dat het zo overweldigend als sommige latere black metal is, maar het heeft wel een continu benauwende sfeer die ik nog niet vaak heb ervaren met metalbands uit die tijd. Van begin tot einde zet Quorthon hier echt een beleving neer. In zijn tijd bezien is dit ronduit geweldig.
Op dit punt was Bathory voorganger Venom ruimschoots overstegen. Waar je bij Venom altijd het idee hebt naar drie jongens te luisteren die heel erg schreeuwerig willen laten zien hoe evil ze wel niet zijn, heb je bij Bathory geen tijd om je dat soort voorstellingen te maken, omdat je als luisteraar volledig opgeslokt wordt door de duisternis.
Vikingen
Na dit album zijn de satanische elementen minder aanwezig en begint hij ook tekstueel steeds meer een eigen stem te vinden. Quorthon was geen satanist, maar had wel grote kritiek op het christendom en hij begon zich vanaf zijn vierde album meer toe te leggen op het schrijven van teksten die terug doen verlangen naar periodes waarin het christendom nog niet reikte tot aan Scandinavië, die gaan over Vikingen en de Noordse mythologie en de normen en waarden van die vervlogen tijden.
Quorthon begreep heel goed dat die omslag gepaard moest gaan met een verandering in sound. De nummers worden steeds langer, het geluid steeds epischer en hij ruilt zelfs zijn raspende schreeuw in voor (niet minder raspende) zang. Het vierde album Blood Fire Death (1988) is een soort tussenstation waar hij nog niet helemaal afscheid heeft genomen van de black metal duisternis, maar waarop al wel een aantal composities van epische proporties te horen zijn.
Groots
De échte stijlbreuk komt hierna met Hammerheart (1990). Je waant je als jonge strijder op een vikingschip, klaar om de bloedige strijd aan te gaan met alles en iedereen die je een strobreed in de weg legt. Alles aan dit album is ongelooflijk groots, masculien en zinderend. Door Bathory zouden een heleboel Scandinavische bands hun wortels herontdekken en dit tot hoofdthema van hun muziek maken.
Misschien kan het valse gekweel van Quorthon wat roet in het eten gooien bij luisteraars, maar ik vind de hele uitstraling van dit album, inclusief de zang, echt onweerstaanbaar. Ik had tot dit album nog nooit een viking metal album gehoord, maar door deze en (in mindere mate) Blood Fire Death ben ik wel erg benieuwd geworden naar meer uit dit genre.
Specialer
De opvolger van Hammerheart was nog redelijk, maar daarna was muzikaal de koek misschien toch een beetje op. (Zijn Nordland-albums uit 2002 en 2003 schijnen nog wel tof te zijn, maar ik vond zes albums om te bespreken wel even genoeg.) Maakt helemaal niet uit, want hij heeft vier geweldige albums afgeleverd die allemaal op hun eigen manier hun charme hebben en die ik allemaal echt hoog heb zitten. Toch zijn Hammerheart en Under the Sign of the Black Mark van die vier voor mij nog net iets specialer.
Die eerste omdat het een kant van metal liet zien die ik nog niet kende, maar die ik ongelooflijk aantrekkelijk vind (blijkbaar), die laatste omdat dit het eerste oudere album is waarvan ik dacht: yesss, dus hier komt al die teringherrie vandaan! Het is tevens het eerste album dat ik echt als een coherent geheel zie in plaats van een collectie losse nummers. Het luisteren naar Under the Sign of the Black Mark is echt een meeslepende ervaring. Ja, ik ben fan van Bathory.
